Ana şaftta fren varsa yukarı yön freni gerekir mi
Soru : Asansörde ana şaftta makine freninin kullanılması durumunda yukarı yönde hızlanmaya ve istenmeyen harekete karşı önlem alınmış olur mu?
Cevap : Asansörde en riskli durumların başında halatların kopması veya tahrik gurubu elemanlarının bağlantılarını koparması sonucu kabinin serbest düşmesi gelmektedir. Bu durumda kabini durdurmak ancak kabine bağlanmış bir mekanik fren yardımıyla sağlanabilir. Bu yüzden aşağı yönde serbest düşmeye karşı tertibatlar muhakkak kabin karkasına bağlı olmalıdır. Ancak aşağı yönde serbest düşme haricinde, yukarı yönde hızlanma (9.10) ve istenmeyen hareketlerde (9.11) kabin yukarı yönde hareket ettiğine göre halat kopması söz konusu değildir. Üstelik tahrik gurubu sisteminin de faal olduğu kabul edilmektedir. Bu yüzden TS EN 81/1 +A3 hem 9.10 yukarı yönde aşırı hızlanma maddesi için 9.10.4 maddesinde, hem de 9.11 istem dışı hareket maddesi için 9.11.4 maddesinde, bu tertibatların kabin haricinde de olabileceğini belirtmiştir. Özellikle ortak c) bendinde bu uygulamanın “tahrik kasnağında (mesela doğrudan tahrik kasnağı üstünde veya kasnağın hemen yanında aynı mil üzerinde) etkili olmalıdır” diyerek açıklamasını yapmıştır. Yani ana kasnak mili üzerinde makine freni sistemine sahip dişlili makinalar (göbek frenli sistemler) ile ana milde frenleme sistemine sahip senkron motorlu sistemler, makine frenlerini kullanarak yukarı yönde aşırı hızlanma ile istem dışı kabin hareketine karşı koruma şartlarını sağlayabilirler.
Makine freninin bu tür güvenlik cihazı olarak kullanılabilmesi için ;
i) Makine freninin TS EN 81-1 +A3 9.10 ve 9.11 maddeleri içinde ayrıca sertifikalandırılmış olması,
ii) Bir hız izleme cihazı ile istenen hızın dışına çıkıldığının belirlenmesi (bu asansörün kendi çift yönlü regülatörü olabilir),
iii) Bir güvenlik kontağı ile hız limiti aşıldığında makine freninin devreye alınması (kabin freni mekanizmasının çift yönlü çalışması ile paraşüt kontağı kullanılabilir),
iv) Makina freni çenelerinin kontrol altında tutulması (fren çeneleri kontaklarının panoya bağlanıp her çalışmada denetlenmesi ile yapılabilir),
Şartlarının sağlanmasına bağlıdır. Bu şartlar sağlanırsa ayrıca kabinde yukarı yön için bir fren tertibatına gerek olmadığı gibi, 9.10 ve 9.11 maddelerini sağladığına dair ayrı bir sertifikalandırmaya da gerek kalmadan asansör bu şartları daha güvenli ve konforlu bir şekilde sağlayabilir. Yeni TS EN 81-20 standardı bu konuları aşağıdaki gibi tanımlamıştır.
“5.6.6 Yukarı yönde hareket eden kabinin aşırı hızlanmasına karşı koruma
Tertibatları
5.6.6.2 Vasıtalar, normal çalışmada hızı veya yavaşlamayı kontrol eden veya dâhili yedeği bulunmadığı ve doğru çalıştığı otomatik olarak denetlenmedikçe kabini durduran herhangi bir asansör bileşeninden yardım almaksızın, Madde 5.6.6.1’de belirtilenleri gerçekleştirmelidir.
Makina freninin kullanılması durumunda otomatik izleme işlemine, mekanizmanın düzgün kaldırılması veya indirilmesi veya frenleme gücünün doğrulanması dâhil edilebilir. Bir arıza tespit edildiğinde, asansörün bir sonraki normal başlatılması engellenmelidir
5.6.7 Kontrolsüz kabin hareketine karşı koruma
5.6.7.3 Tertibatlar, normal çalışma esnasında, dâhili yedeği bulunmaksızın ve otomatik olarak doğru çalıştığı gözlenmedikçe, hızı veya yavaşlamayı kontrol eden, kabini durduran veya durmuş halde tutan herhangi bir asansör bileşeninden yardım almaksızın gerekenleri icra etmelidir.
Not— Madde 5.9.2.2.2’ye göre makina freni, dâhili yedekleme olarak kabul edilmiştir.
Makina freninin kullanılması durumunda otomatik izlemeye, mekanizmanın düzgün kaldırılması veya indirilmesi veya frenleme kuvvetinin doğrulanması dâhil edilebilir.”
Yukarıdaki maddelerden görüldüğü gibi sertifikası olması durumunda ve gerekli şartlar sağlanıyorsa ayrıca testler yapmadan, makine freni çeneleri kontaklarının bağlı olduğu ve çalıştığı kontrol edilerek bu sistemlerin asansörde varlığı kabul edilebilir. İlla ayrı bir çift yönlü kabin freni sistemi istenmesi ve test prosedürü uygulanmaya çalışılması gerekli değildir. Ancak seviyeleme bu şart ile karıştırılmamalıdır. O ayrı bir gerekliliktir.
Umarım yeterli cevap olmuştur,
Kolay gelsin,
Serdar Tavaslıoğlu