İSTANBUL FUARI CE SEMİNERİ 2003

                (Fuarda verilen seminerin özetlenmiş ve dergi için düzeltilmiş halidir),

                Günümüzde Asansör Sektörü önünde yeni bir yapılanma söz konusudur. Ortak Pazar Üyesi Ülke sayıldığımız 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren, 1996 yılında yaptığımız antlaşmalara bağlı olarak, uyumlaştırmamız gereken yasalarla beraber, Ortak Pazar piyasa uygulamalarına da geçmek zorunluluğu doğmuştur. Bu zorunluluk 4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunun (Çerçeve Kanun) yürürlüğe girdiği tarih olan 11 Ocak 2002  itibarıyla uygulamada hukuki bir boyut kazanmıştır. Bu kanunun anlamı, Ortak Pazar Direktiflerine bağlı olarak yayınlanacak uyumlaştırılmış yönetmelikler kapsamı içinde olan bütün ürünlerin, yönetmeliklerin zorunlu oldukları tarihten sonra CE işareti taşımak zorunda olmasıdır. Uyumlaştırılması zorunlu, CE işaretini kullanmayı gerektiren 21 ürün gurubu direktifi vardır. Bu ürün direktiflerin bazılarının uyumlaştırma çalışmaları bitmiş ve yönetmelikleri yayınlanmıştır. (listesi ekte sunulmuştur) Uyumlaştırılmış yönetmelikler kapsamı içinde olan ürünlerin, ilgili yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren, CE işareti taşımadan üretilmeleri, pazara sürülmeleri, dağıtılmaları, alınıp satılmaları 4703 Sayılı Çerçeve Kanunla yasaklanmış, aynı kanunun 5. Maddesinde aksi durumlar için ciddi cezai şartlar öngörülmüştür. Asansör de bu tür uyumlaştırılacak yönetmelikler kapsamı içinde olup, yeni bir asansör yönetmeliğinin  hazırlanması  çalışmaları devam etmektedir. Asansör yönetmeliğinin yayınlanması ve yürürlüğe girişinden itibaren, 4703 Sayılı Çerçeve Kanunda bahsedilen şartlara tabi olacaktır. Bu yönetmeliğin yayınlanması asansör konusunda Ortak Pazar şartlarına geçtiğimiz anlamına gelecek ve bütün pazardaki asansörcüler ile aynı şartlarda rekabet etmemizi gerektirecektir.

            Bu durumda üzerinde durulması gereken iki ayrı nokta oluşmaktadır.

1. AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) dediğimiz, yaygın adıyla Ortak Pazar ve CE kavramı,
2. Asansörde CE uygulamasının anlamı.  

Önce kısaca AET ve CE yapısı üzerinde durmak gerekir. Bu seminerin amacı AET veya CE nin hukuki yapısı üzerinde durmak veya bunları tartışmaya açmak değildir. Amaç olarak asansörde CE uygulamasının nasıl olacağı ve asansörde CE işaretinin nasıl kullanılacağı anlatılmaya çalışılacaktır. İlk kısımla ilgili kavramlara kısaca değinmek yararlı olacaktır.

AET VE CE İŞARETİNİN ANLAMI

Şu an Avrupa’da konumuzla ilgili iki topluluk vardır. Birincisi EC olarak kısaltılan Europian Community , bizde ise AT (Avrupa Topluluğu) veya AB (Avrupa Birliği) olarak bilinen siyasi birliktir. Bu birliğin amacı üye ülkelerde ortak bir siyasi ve hukuki yapı oluşturmak, kişisel hak ve özgürlükleri asgari düzeyde koruma altına almak, Avrupa Demokrasilerinin kabul edebileceği asgari güvenceleri bir hukuk yapısı altında oluşturmaktır. İnsanların serbest dolaşım hakkını da içeren  bu yapı, Türkiye’de de çeşitli tartışmalarla oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu birliğe yani AT’ye girme çabasının hangi şartlarda olması gerektiği, çeşitli kesimlerin farklı düşünceleri ile  tartışılmakta ve belirli gelişmeler gözlenmektedir. Bu konu şu anki seminerin tamamen dışında bir konudur ve Türkiye şu an bir AT üyesi ülke değildir.

Diğer birlik ise bizi ilgilendiren EEC olarak kısaltılan Europian Economic Community, bizde ise AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) veya OP (Ortak Pazar) olarak bilinen ekonomik birliktir. Amaç olarak da ortak ülkeler içinde malların serbest dolaşımını ve ticaretin güvence altına alınmasını hedefler. Şu an Türkiye de tartışılan siyasi konularla doğrudan ilgisi yoktur ve Türkiye 1.1.2002 tarihinden itibaren bu birliğin üyesidir. Türkiye bir Ortak Pazar üyesi ülke kabul edilmektedir.

Avrupa da bir çok ülke önce siyasi birlik olan AT ye girmiş ve ciddi ekonomik yardımlar alarak ekonomilerini hazırlamış, (İspanya, Yunanistan gibi) ve daha sonra ekonomik birlik olan Ortak Pazara girmişlerdir. Bizde ise, Avrupa da tek örnek olarak önce Ortak Pazara girme yolu seçilmiş ve ekonomik destek göz ardı edilmiştir. Bunun sektöre olan etkileri ve ekonomik desteğin sadece eğitim alanında sınırlı kalması, üzerinde ciddi düşünülmesi gereken bir konudur. Ancak yukarıda da bahsedildiği gibi işin bu kısmının tartışılmasını siyasilere, sektörün örgüt ve derneklerine ve Meclise bırakarak, biz daha çok CE uygulaması ve CE işaretinin kullanılması üzerinde duracağız.  

Burada üzerinde özellikle durmak istediğim bir diğer konu CE ile AET arasındaki ilişkidir. Her ne kadar CE işareti AET ilişkilerinin sonucunda ortaya çıkmış olsa dahi, getirdiği düşünce olarak, bizim şu an kullandığımız klasik yöntemden daha ileri bir sistemdir. Bunun sonucunda da, bir çok ülke AET üyesi olmamasına karşın,  CE uygulamasını ülkelerinde kullanmaktadırlar. Teknolojinin geldiği noktada, sanayinin gelişmesi, ticaretin artması, daha güvenli ürünlerin üretilmesi ve ticaretin bir disiplin altına alınması için CE uygulaması, ülkelerin önünde zorunlu bir yol olarak görülmektedir. İsviçre, OECD Ülkeleri, Çin, Hindistan, Pakistan gibi ülkeler de AET üyesi olmamalarına karşın bu uygulamaya geçmiştir. Bunun haricinde bir çok ülke, isim olarak CE işareti olmasa da, aynı şart ve sisteme sahip yöntemlere yönelmiştir.  Artık günümüz dünyasında ekonomi ve ticaretin gelişmesi, ancak buna benzer üretim ve denetim yöntemleri kullanarak mümkündür. Kendi içimizde dahi güvenilirliğini yitirmiş, uygulamada sadece resmi kurumlar için bir evrak niteliği taşıyan, uluslar arası seviyede hiçbir anlam ifade etmeyen sistemlerle, günümüz dünyasında ticaret ve ekonomide bir yere varmak mümkün değildir. Bu yüzden bir noktanın üzerinde önemle durmak istiyorum.

Türkiye AT ye girer, girmez, AT ye giremediği için AET den de çıkma kararı alabilir. Bunlar ülkenin tercihleridir ve Meclisin kararları doğrultusunda gerekenler yapılacaktır. Ancak her şart altında AET ilişkilerinden bağımsız olarak, CE uygulaması Türkiye’de yürürlüğe girmeli ve uygulanmalıdır. CE uygulaması ile AET üyeliğini özdeşleştirmemek gerekir. Bunu sağlayabilirsek, asansör sektöründe de olumluluklar ile sektörü geriye çeken olumsuzluklar arasındaki mücadelede, ileriye doğru adım atabiliriz. Sektörde ekonomik ve teknolojik gelişmenin önünü açacak adımlar atılmalıdır. Artık sektörde bir doyum noktasına gelinmiştir ve sektör, asansör firmaları ile asansör tamirciliği arasında ciddi bir seçim yapmak zorundadır. Bununda yolu bence CE uygulamasından ve 4703 sayılı kanun ve onun uygulama yönetmeliklerinden geçmektedir.Özellikle son dönemdeuluslar arası bir çok asansör firmasının montaj ve servisten çekilip sadece malzeme satma kararını aldığı ve buna göre yapılanmaya gittiği dikkate alınmalıdır. Doğacak boşluğu İtalyan, İspanyol firmaları kadar Türk firmaları da doldurmalıdır. Türkiye’den en az 9-10 firmanın bunu üstlenebilecek bir yapıya kavuşmak için hazırlandığını, gayretli bir çalışma içinde olduklarını ve bu inançla da kısa sürede bu noktaya geleceklerine inanıyorum. CE uygulamasının uluslar arası yararının ötesinde ülke içinde de uygulanmasının pratik, ekonomik ve teknolojik yararları olacaktır. Bunun çokta korkulacak bir şey olmadığını, şu anki uygulamanın sadece ciddiye alınmış şekli olduğunu  anlatmaya çalışacağım. Bu konuda kulaktan dolma, yanlış edinilen bilgiler bir çok nokta da olumsuzlukların oluşmasına yol açmıştır. CE işaretini kavrayabilmek için kısaca nasıl ve neden bir ihtiyaç haline geldiğini görmek gerekir. Önce CE işaretinin ne olduğunu anlamalıyız.

ORTAK PAZARIN YAPILANMASI VE CE İŞARETİNİN OLUŞMASI

1. Klasik Yaklaşım

Ortak Pazar için bir araya gelen ülkeler belirli bir standardı yakalamak için çalışmalar yapmışlardır. İlk kullanılan yöntem standartların birleştirilmesi olmuştur. Ancak bir çok standardın bir araya gelmesi ürün üzerinde çok fazla ve gereksiz ayrıntılara gidilmesine sebep olmuş, üretim neredeyse imkansız hale gelmiştir. Ayrıca ülkeler arası standartlaştırılmış değerlendirme kuruluşlarının olmaması, ürünlerin ülkeden ülkeye farklı değerlendirilmesine yol açmış, haksız rekabet oluşmuştur. Antlaşmaya konan bir diğer madde, genel ahlak, kamu güvenliği, insan hayvan ve bitki yaşamını tehlikeye sokabilecek durumlarda, ülkelerin ürünlere müdahale etme yetkisi tanımıştır. Buda ulusal menfaatler doğrultusunda ülkelerin ürünlere sık sık müdahalesini gündeme getirmiştir. Böylece ulusal standartların birleştirilerek çok maddeli ortak standartlar oluşturulması, teknolojik gelişmelere cevap vermemiş, hatta teknolojinin gelişmesinin önünde engel oluşturmaya başlamış, neredeyse tek tip üretimi zorunlu kılmıştır. Bu yöntem, amaç olarak varılmak istenen  malların Pazar içinde serbestçe dolaşmasını da sağlayamamıştır. Bu tür olaylar yeni bir yaklaşımı zorunlu kılmış ve yeni yaklaşım denen düşünce ortaya çıkmıştır.

2) Yeni Yaklaşım

Bu düşünce temel olarak kapsam içine giren ürünler için Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair genel bir kanun çıkarılması ve ortak gurupta yer alan ürünlerin Direktiflerle yönlendirilmesi düşüncesine dayanır. 1985 Roma Antlaşması genel prensipleri aşağıda verilmiştir.

• Ürünün kaliteli veya standarda uygun olması esas amaç olmaktan çıkarılmış, ürünün insan, çevre ve evcil hayvanlar için güvenli olması esas amaç olarak hedeflenmiştir. Ürünün güvenli olması için temel emniyet gerekleri tespit edilmesi hedeflenmiş ve standartlar zorunlu olmaktan çıkarılmıştır.
• Ürün gurupları doğrudan standarda bağlanmadan temel gerekler olarak tanımlanan temel güvenlik ve temel sağlık koşullarını ve pazar içindeki kabulünü içeren Direktiflerle tanımlanmış, her direktifte belirtilen temel emniyet gereklerine uygunluğunun denetimi bu konuda uzman olan ve gerekli şartları sağlaması istenen bağımsız ve tarafsız kuruluşlara bırakılmıştır.
• Bir çok standart uygulaması yerine merkezi bir standart komisyonu oluşturarak (CEN, CENELEC gibi), harmonize standart denilen bütün ülkelerin ortaklaşa hazırladığı standartlar hazırlanmış ve EN (Avrupa Normu) Standartları oluşturulmaya başlanmıştır.
• Ürünlerin ülke menfaatleri doğrultusunda etkilenmelerini önlemek için ürün doğrulama işlemi bağımsız , tarafsız  Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarına bırakılmıştır. Bu kuruluşların verdiği onayların taraflarca engellemeyle karşılaşmadan kabul edilmesi onaylanmıştır.
• Gene aynı şekilde piyasa gözetimi tarafsız ve konusunda uzman Piyasa Gözetim ve Denetim Kuruluşlarına verilmiştir. Piyasa gözetimi ve uygunluk değerlendirme işlemleri bir anlamda tarafsızlaştırılmış ve bağımsızlaştırılmıştır.
• Bütün ortak Pazar ülkelerinde geçerli olan Ürünlere ilişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair her ülkenin uymak ve uygulamak zorunda olduğu bir Çerçeve Kanun çıkarılmıştır.
• Daha sonra tanımlanan (1993) CE işareti bir ürünün yukarıdaki şartlara uygunluğu olarak kabul edilmiş ve bu Pazar içinde direktiflere bağlı olan ürünlerin bu işaret olmadan alınması satılması ve üretilmesi yasaklanmıştır.
• Bu Pazar içindeki ürünlerin yaklaşık %45 i bu yelpaze içindedir ve bu işaret olmadan üretilemez dağıtılamaz kullanılamaz. Aksi hali ağır cezai şartlar ile engellenmiş, haksız rekabet ve haksız kazanç olarak değerlendirilmiştir. Yeni çalışmalarla bu ora % 65 e çıkarılmaya çalışılmaktadır.

Bu antlaşma gereği Avrupa Ortak Pazarı yeni bir ticari mutabakat sağlamış ve klasik yaklaşım olarak tanımlanan eski ticari anlayışını bırakmıştır. 1993 yılında ise bu anlayışı simgeleyen CE işaretini tanımlayarak, Yeni yaklaşıma uygunluk işareti olarak CE işaretini kullanmaya başlamıştır. Bu işaret bu yüzden bir standarda uygunluk veya kalite işareti değildir. Sadece ürünün bağlı olduğu yönetmelikte belirtilen temel sağlık ve emniyet gereklerine uygunluğu, yani ürünün güvenli olduğunu ve Ortak Pazar içinde serbestçe dolaşabilme izni olduğunu tanımlar.

TÜRKİYEDE DURUM

Avrupa’da bu gelişmeler yaşanırken, bu oluşuma katılmak isteyen Türkiye de müracaatını 1995 yılında yapmıştır. Ancak ülkesinde klasik yaklaşımı uygulayan Türkiye’nin bu oluşum içinde yer alabilmesi için yeni yaklaşımı uygulaması gerekmektedir. 1996 yılında yapılan antlaşmalar ile Türkiye’de ülkesinde klasik yaklaşımı bırakacağını ve yeni yaklaşıma uygun bir ticari yapılanmaya 5 yıl içinde geçeceğini taahhüt etmiştir. 1997 yılında yapılan antlaşmalar ile de hangi mevzuatları uyumlaştıracağını tanımlamış ve 2001 yılı başında bu mevzuatın uyumlaştırma çalışmalarını bitirerek, Ortak Pazar mevzuatını uygulayacağını beyan etmiştir. Ancak bu mevzuatın uyumlaştırılması 2001 yılına yetişememiş ve Türkiye’ye 2002 yılına kadar ek bir süre verilmiştir. Bu sürenin sonunda ise ancak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun (Çerçeve Kanun) çıkarılabilmiş ve 11.1.2002 de, kendisine bağlı olan uygulama yönetmelikleri ile beraber yürürlüğe girmiştir.

Bu yönetmelikler

• 2001/3529 Sayılı Ürünlerin Piyasa Gözetimi Ve Denetimine Dair Yönetmelik
• 2001/3530 Sayılı “CE” İşaretinin Ürüne İliştirilmesine Ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik
• 2001/3531 Sayılı Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları İle Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmelik dir.

Böylece 4703 sayılı kanunla Türkiye yeni yaklaşımı ülkesinde kanunlaştırmış, Ortak Pazar ticari kuralını hüküm altına almış ve uygulama yönetmeliklerini yürürlüğe koymuştur.

Ürün gurupları ile ilgili olan direktiflerin uyumlaştırılması ise hızla devam etmekte ve hazırlananlar yayınlanmaktadır. Her yayınlanan uyumlaştırılmış direktif o ürün gurubunun yeni yönetmeliğidir ve yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren o ürün gurubu CE işareti olmadan üretilemeyecektir. Bu 4703 sayılı kanun ve uygulama yönetmelikleri ile taahhüt altına alınmıştır. Aşağıda bu direktifler ve uyumlaştırılmış olan yönetmeliklerin yayın tarihleri verilmiştir. Yer darlığı nedeni ile uygulama yönetmeliklerinden ayrıca bahsedilmeyecektir. Dileyenler EMO İzmir Şubenin yayınladığı Çerçeve Kanun ve Uygulama Yönetmelikleri adlı kitapçıktan yararlanabilir.

Yayın tarihindeki üstteki tarih yayın tarihi ve resmi gazete sayısını, alttaki tarih ise uygulamanın zorunlu olduğu tarihi belirtmektedir. Yönetmelikler genellikle yayınlandığı tarihten itibaren geçerli olup, bir geçiş süresi sonunda zorunlu hale gelmektedir.  Şu an asansör yönetmeliği çıkmamış olmasına rağmen asansörler, Elektro Manyetik Uyumluluk, Düşük Gerilim, İnşaat Malzemeleri ve Makine Emniyeti direktifine de tabi olduğu için, bu yönetmeliklerin yürürlük tarihlerinden itibaren asansör yönetmeliği çıkıncaya ve uygulamaya girinceye kadar bu kurallara uymak zorundadırlar.

Görüldüğü gibi bir çok yönetmelik çıkmış ve uygulamanın zorunlu olacağı tarihlere çok az zaman kalmıştır. Bu durumda 4703 Sayılı Kanunun neler getirdiğini incelemek yararlı olacaktır.

Aşağıdaki çalışmada 4703 sayılı kanunun kısa bir özeti verilmiştir. Burada kanunun amacı ve kapsamı ile tanımlar kısmında standardın ve temel emniyet gereklerinin tanımına özellikle dikkat etmek gereklidir. Ayrıca üreticinin sorumluluklarını tanımlayan 5. Madde ile bunu denetleyecek olan onaylanmış kuruluşların sorumluluklarını tanımlayan 9. Madde  ve piyasa gözetimi maddeleri ile bunlara karşılık gelen cezalar (parantez içinde koyu olarak yazılmıştır) üreticilerin dikkat etmesi gereken noktalardır. Bakım ve servis çalışmalarının da 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Kanununa tabi olacağı düşünülürse işin ciddiyeti daha iyi anlaşılacaktır.

EMNİYET AKSAMI VE ASANSÖRLERDE UYGUNLUK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ

CE UYGULAMASINDA  MODÜLLER

1. GENEL:  ÜRETİMİN İÇ KALİTE KONTROLÜ- AB UYGUNLUK BEYANI  

   (MODÜL A)

(Asansörde kullanılmaz bilgi için verilmiştir)

Basit ve düşük risk grubunda yer alan ürünler için kullanılır. Bu tür ürünler her direktifin arkasındaki eklerde belirtilir. Bağlı olduğu direktifçe bu ürün grubu içinde yer alan bir mamul için üretici direktif gerekleriyle uygunluğun değerlendirilebileceği bir teknik doküman dosyası hazırlar. Bu doküman dosyası içinde cihazın genel bir tarifi, parçalara alt parçalara ve devrelere ait tasarım ve imalat çizim ve planları,söz konusu çizim ve planlar ile cihazın işletilmesinin anlaşılması için gereken tarif ve açıklamalar,tamamen veya kısmen uygulanan standartların listesi,yapılan tasarım hesaplarının ve deneylerin sonuçları, deney raporları bulunmalıdır. Bu yükümlülüklerini yerine getirdiğine inanan imalatçı veya onun Topluluk içindeki yerleşik yetkili temsilcisi bu durumda uygunluk beyanı tanzim eder ve her ürünün üzerine CE işareti iliştirir. İmalatçı veya onun yerleşik temsilcisi bu doküman dosyası ve beyanını son ürünün imal edildiği tarihten itibaren en az on yıl süreyle muayene için ilgili makamların emrine amade kılmalıdır.

            Uygulamada, üretilen ürünlerin birkaç parçadan oluşması ve birden fazla direktife tabi olması, risk analizlerini zorunlu kılar. Bu durumlarda gerekli testlerin ve analizlerin tek başına üretici tarafından yapılması imkansız hale gelir. Üstelik CE işaretinin bir taahhüt olduğu düşünülürse, böyle bir sorumluluğu firmanın tek başına üstlenmesi, ileride olabilecek istenmeyen durumlarda firmayı zor durumda bırakacaktır. Bu durumlarda yukarıdaki şartlara ilaveten

(Modül Aa)

• Teknik doküman dosyası Onaylanmış kuruluş ile beraber doldurularak ,lâboratuar ve deney çalışmaları beraberce yürütülür. Risk analizleri, standartların ve direktiflerin zorunlu kıldığı temel emniyet gereklerinin yerine getirilmesi işlemi uygunluk değerlendirme kuruluşu denetiminde yapılır.
• Üretici tarafından seçilen Onaylanmış kuruluş ürün kontrollerini rastgele aralıklarla yapar veya yaptırır. Onaylanmış kuruluş tarafından bitmiş ürünler arasından alınan uygun sayıda numune ilgili teknik düzenlemenin hükümlerine uygunluğunun kontrol edilmesi amacıyla muayene edilir.

Bu işlemlerden sonra Uygunluk Beyanı yapılarak CE işareti kullanılır ve evraklar son ürün imal edildikten sonra 10 yıl saklanmalıdır.

• ASANSÖR VE EMNİYET AKSAMLARINDA KULLANILAN MODÜLLER

Asansör ve emniyet aksamlarında modüllerde geriye kalan 7 modülde kullanılır. Bu modülleri kendi aralarında guruplamak mümkündür. Bir tasarım modülü olan B modülü ve buna bağlı olarak kullanılan C ve F uygulama modüllerini bir gurup olarak alabiliriz. Modül G ise bağımsız bir modül olup tasarım ve uygulamayı içerir. Modül D, E ve H ise kalite güvence sistemi çalıştıran firmaların uyguladıkları modüllerdir. Bunları da bir gurup olarak alabiliriz. Bunlardan D ve E Modülleri uygulama modülleri olup tasarımı Modül B ye bağlıdır. Modül H ise bağımsız bir modül olup tasarım ve uygulamayı içerir. Bütün CE modüllerinin ortak yanı tasarımın yapılarak, onaylanması ve imalatın bu onaylanan tasarıma göre yapılmasını içerir. Asansörü önce yapıp sonra buna proje çizmeyi genel olarak kullanan asansör sektörünün en fazla zorlanacağı noktalardan birisi de budur. Ancak kısa sürecek bir alışkanlık döneminden sonra bu uygulamanın maddi ve teknik avantajları sektöre olumlu gelişmeler sağlayacaktır. İspanya, İtalya ve Yunanistan gibi ülkelerde rahatça uygulanan bu yöntemin Türkiye’de de rahatça uygulanabileceğinden kuşkum yoktur. Türkiye’deki asansör sektörünün bu ülkelerdeki sektörden aşağı olmadığı inancındayım.

ASANSÖRLER VE EMNİYET AKSAMI İÇİN AT TİP İNCELEMESİ (MODÜL B)    (EK 5)

Risk taşıyan  ürünlerde Modül A kullanılamaz. Bu ürünlerde diğer 7 Modülden birisi kullanılmalıdır. Asansörlerde riskli ürün grubunda olduğu için bu 7 modülden birisini kullanarak CE işareti taşımaya hak kazanabilir. Bu modüllerden C,D,E,F şıkları imalatla ilgili olup, tasarım kısmı Modül B ye bağlanmıştır. Söz konusu 4 modülü imalat süresince kullanabilmek için, önce tasarımın AT tip incelemesi onayını alması gerekir. (Modül B) Bu modül bir firmanın TSE belgesi almak için TSE de yaptığına benzer bir çalışmanın Onaylanmış kuruluşla yapılmasına benzetilebilir.

AT Tip incelemesi, bir onaylanmış kuruluşun ekleme veya çeşitlendirme yapılmasına ilişkin hiçbir hüküm bulunmayan bir asansör veya asansör modelinin, yönetmeliğin gereklerini sağladığını doğrulaması ve belgelemesi prosedürüdür.

Asansörlere ait AT tip incelemesi için başvurular, asansörü monte eden tarafından, kendi seçtiği bir onaylanmış kuruluş kanalı ile yapılmalıdır.

1.  Başvuru aşağıdakileri kapsamalıdır.
2. Asansörü monte edenin isim ve adresi
3. Aynı başvurunun başka herhangi bir onaylanmış kuruluş kanalı ile yapılmadığına dair yazılı bir beyan
4. Aşağıdakileri içeren bir teknik dosya

Standartlara bağlı olarak çizilmiş detaylı mekanik üretim ve dizayn çizimleri (emniyet aksamı montajı belirtilerek), kolon hattından başlayarak elektrik güç devreleri ve kontrol şemaları

Asansörün el kılavuzunun bir kopyası

Seri üretilen asansörlerin, Yönetmeliğin hükümlerine uygun olmasını temin etmek için üretim aşamasında alınan tedbirler

• Asansör modelinin nerede incelenebileceğine dair detaylar.(Asansör en azından üç seviyede hizmet edebilecek şekilde olmalıdır. Firmanın yaptığı, herhangi bir binaya monte edilmiş ve üç kattan yüksek bir asansör de örnek gösterilebilir.)

2)   Onaylanmış Kuruluş

• İstenen hedeflerin ne ölçüde karşılandığını değerlendirmek üzere teknik dosyayı incelemeli,
• Teknik dosyaya uygun olarak üretilmiş olduğunun kontrolü amacıyla asansörün temsili modelini incelemeli,
• Asansörü monte eden tarafından uygulanan çözümlerin Yönetmeliğin gereklerini sağladığını ve asansörün bunlara uygun olduğunu kontrol etmek için gerekli olan uygun kontroller ve testleri yapmalı veya yaptırmalıdır.

AT Tip İnceleme Sertifikası

       Eğer asansörün modeli kendisine uygulanabilen Yönetmeliğin şartlarını sağlıyorsa, onaylanmış kuruluş  başvurana bir AT Tip İnceleme Sertifikası  verir. Eğer onaylanmış Kuruluş üreticiye sertifika vermeyi   reddederse bu reddin detaylı sebeplerini belirtmelidir. Bir temyiz prosedürü için hüküm vermelidir.

Asansörü monte eden, orijinal teknik dosyada belirlenmeyen yeni ekleme ve çeşitlendirmeler de dahil olmak üzere, çok küçük olsalar bile, yapmış oldukları değişiklikleri veya onaylanmış asansör üzerinde yapılan planları, onaylanmış kuruluşa bildirecektir. Onaylanmış kuruluş değişiklikleri incelemeli ve AT tip inceleme sertifikasının geçerli olup olmadığını başvurana bildirmelidir.

Her bir onaylanmış kuruluş bakanlığa çıkarılan veya iptal edilen AT Tip inceleme sertifikaları hakkında ilgili bilgileri iletir

Yukarıdaki işlemde de anlatıldığı gibi Modül B tasarımın uygunluk izni olup imalatta CE işareti kullanılma hakkını vermez. Bu izin alındıktan sonra yapılan imalat diğer 4 modülden birinde imalatını değerlendirmeli ve uygun izni alırsa, ancak bundan sonra CE işaretini kullanmalı ve uygunluk beyanında bulunmalıdır. Burada  belgeler 10 yıl saklanmalıdır.

Dosya ve kabul prosedürüne ilişkin yazışmalar, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde düzenlenmelidir.

DÜZENSİZ ARALIKLARLA YAPILAN KONTROLLER ARACILIĞI İLE TİP UYGUNLUĞU  (MODÜL C)       (EK 11)

            Asansörlerde emniyet aksamı için kullanılır. Tip uygunluğu, emniyet aksamı imalatçısı veya onun Topluluk içindeki yerleşik yetkili temsilcisinin emniyet aksamlarının AT tip sertifikasında tarif edilen tip ile uyum içinde olduğunu ve emniyet aksamının, emniyet aksamlarına uygulanan yönetmeliğin gereklerini karşıladığını temin etmesi ve beyan etmesi prosedürüdür.

            Emniyet aksamı imalatçısı imal edilen emniyet aksamlarının AT tip inceleme belgesine uyduğu ve onlara uygulanan yönetmeliğin gereklerini karşıladığı güvencesini vereceğini temin için, gereken tüm tedbirleri almalıdır. İmalatçı tarafından seçilen onaylanmış kuruluş, emniyet aksamlarını düzenli olmayan aralıklarla kontrolünü yapmalı veya yaptırmalıdır. İmalatı tamamlanmış emniyet aksamlarından onaylanmış kuruluş tarafından alınan yeterli sayıda numuneler incelenmeli ve üretimin yönetmeliğin ilgili gereklerini karşılayıp karşılamadığı kontrol edilmelidir.

            Onaylanmış kuruluşun sorumluluğu doğrultusunda imalatçı imalat prosesi sırasında bu kuruluşun kimlik numarası ile beraber CE işaretini kullanır. Kontrol edilen emniyet aksamlarından birinin veya daha fazlasının uygun olmadığı durumlarda onaylanmış kuruluş gerekli önlemleri alır ve gerekli görürse verilen uygunluk iznini kaldırabilir. Burada da belgeler 10 yıl saklanmalıdır.

Dosya ve kabul prosedürüne ilişkin yazışmalar, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde düzenlenmelidir.

SON MUAYENE (MODÜL F)      (EK 6)

            Bu Modül TSE belgesi olan bir asansör firmasının belgesinde bahsettiği asansöre uygun asansör yaparak ruhsat alma çalışmasına benzetilebilir. Burada da Onaylanmış kuruluştan Uygunluk Belgesini alan Asansör firması (Modül B) tekrar bir Onaylanmış Kuruluşa, yaptığı asansörün tasarıma uygun olduğunu onaylattırmaktadır. (Modül F)          

Modül B ye göre tip uygunluk belgesi olan asansör firması asansörün, AT tip uygunluk belgesinde tarifi yapılan model asansöre uymasını ve uygulanması gereken tüm sağlık ve güvenlik gereklerini karşıladığını beyan etme prosedürüdür. Asansörün son muayenesi monte edenin seçtiği onaylanmış kuruluş tarafından yerine getirilir veya getirtilir. Uygulanabilir standartlarda tanımlanan uygun test ve kontroller veya muadili testler yönetmeliğin ilgili gereklerini karşılamasını sağlamak amacıyla yerine getirilir.

            Asansör, yönetmelik hükümlerini yerine getiriyorsa, onaylanmış kuruluş CE işaretinin yanına kendi ayırt edici numarasını iliştirecek ve kontrol ve testlerin yapıldığını ifade eden son muayene sertifikasını düzenleyecektir. Onaylanmış kuruluş kayıt defterinin ilgili sayfasına bunu işler.

Onaylanmış kuruluş son muayene sertifikasını düzenlemeyi reddederse , ret nedenlerini ayrıntıları ile belirtmesi ve kabul işleminin yaptırılacağı araçları göstermesi gerekir. Asansörü monte eden son muayene için tekrar baş vurduğunda aynı onaylanmış kuruluşa baş vurmalıdır. Burada da belgeler 10 yıl saklanmalıdır. Dosya ve kabul prosedürüne ilişkin yazışmalar, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde düzenlenmelidir.

BİRİM DOĞRULAMASI (MODÜL G)     (EK 10)

            Bu modül ekstra ortaya çıkan, imalatın az yapılan veya çok farklı şartları olan, bu yüzden tip uygunluk belgesi alınmamış asansörler için kullanılır.

            Modül B ye göre tip uygunluk sertifikası olmayan asansörlerde asansör imalatçısının, asansörün yönetmeliğin gereklerini karşıladığını temin ve beyan etmesi prosedürüdür. Asansör firması birim doğrulaması için kendi seçtiği bir onaylanmış kuruluşa başvuruda bulunacaktır. Teknik dosyanın amacı asansörün yönetmeliğin gereklerini karşılayabilmesini teminen, tasarım, montaj ve son durum bakımından değerlendirilmesidir.

            Onaylanmış kuruluş teknik dosyayı incelemeli ve asansörün bu yönetmeliğin ilgili hükümlerini karşılamasını temin amacıyla standartlarda belirtildiği üzere uygun testleri veya muadili testleri yapmalıdır. Asansör yönetmelik hükümlerini yerine getiriyorsa, onaylanmış kuruluş CE işaretinin yanına kendi ayırt edici numarasını iliştirecek ve kontrol ve testlerin yapıldığını ifade eden son muayene sertifikasını düzenleyecektir. Onaylanmış kuruluş kayıt defterinin ilgili sayfasına bunu işler.

            Onaylanmış kuruluş son muayene sertifikasını düzenlemeyi reddederse , ret nedenlerini ayrıntıları ile belirtmesi ve kabul işleminin yaptırılacağı araçları göstermesi gerekir. Asansörü monte eden son muayene için tekraren baş vurduğunda aynı onaylanmış kuruluşa baş vurmalıdır. Burada da belgeler 10 yıl saklanmalıdır.

            Dosya ve kabul prosedürüne ilişkin yazışmalar, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde düzenlenmelidir.

NOT : Kalite güvence sistemi olmayan bir asansör firması Modül B ve Modül F yi kullanarak uygunluk onayı alıp, asansörlerinde CE işaretini kullanabilir. Aynı şekilde bir emniyet aksamı imalatçısı da Modül B ve Modül C yi kullanarak uygunluk onayı alıp, CE işaretini kullanabilir. Küçük ve orta boy asansör firmaları sadece bu üç modülü kullanarak, bu gün yaptıkları işten çokta fazla farklı olmayan ancak biraz daha ciddiye alınmış bir biçimde imalatlarını sürdürebilirler.

KALİTE GÜVENCE SİSTEMİ ÇALIŞTIRAN FİRMALARCA KULLANILAN MODÜLLER

Konuyla ilgili olmasına rağmen kalite güvence sistemi konusunda yapılan anlatım kısmı metinden çıkarılmış sadece kullanılan tablo bırakılmıştır. Aşağıda anlatılan modüllerin kullanılabilmesi için firmanın onaylanmış bir Kalite güvence sistemi çalıştırması gerekmektedir. Ancak daha ilerideki bölümlerde de anlatılacağı gibi firmanın bir kalite güvence sistemine sahip olması bu modüller için yeterli değildir. 95/16 Direktifi kapsamında yetkilendirilmiş bir Onaylanmış Kuruluş kalite güvence sistemini inceleyerek gerekli eklemelerin yapılmasını isteyebilir. Bu inceleme ve ilavelerden sonra bu modüllerin kullanılması söz konusu olmaktadır. Firmanın kalite güvence sistemi çalıştırması ile temel gereklerin karşılanıyor olması farklı şeylerdir. Onaylanmış kuruluşun yaptığı da bu gereklerin kalite güvence sistemine monte edilmesi ve kontrol noktalarında denetlenmesidir. Bu konuda EEA (Avrupa Asansörcüler Birliği) 95/16 Direktifi Pratik Kılavuzu Yayınında konuya ilişkin yaptığı yorumda aşağıdaki açıklamayı getirmiştir. Seminerin daha sonraki bölümlerinde de tartışılan konularda EEA yorumlarına sıkça baş vurulacaktır.

EEA YORUMU  6.2 KALİTE GÜVENCESİ

• Direktif içinde uygunluk değerlendirmesi için belirlenen bütün görevler, bu tanımlanmış görev konusunda yetkili Onaylanmış kuruluşlarca yerine getirilebilir.
• Buna rağmen, aşağıdaki görevler üretici veya yapımcı açısından Ek 8 & 9 (emniyet aksamı için) 12,13 & 14 (asansörler için) de belirtildiği şekilde uygun bir kalite güvence sistemi işletmeyi sağlayarak yerine getirilebilir.
• Emniyet aksamlarının tip belgelendirmesi (Ek 9)
• Emniyet aksamlarının üretim kontrolü (Ek 8,9)
• Asansörlerin tip belgelendirmesi (Ek 13)
• Asansörlerin son kontrolü (Ek 12,13,14)
• Asansör direktifine bağlı olarak Kalite Güvence sistemlerinin özelliği :
• Kalite Güvence  belgesi, 95/16/EC konusunda yetkili bir Onaylanmış Kuruluşça verilmiş ve onaylanmış olmalıdır

Gene aynı yayının Tip Belgelendirmesi bölümü ikinci paragrafında bu konuya açıklık getirilmektedir.

EEA YORUMU

6.3 TİP BELGELENDİRMESİ

Tip belgelendirmesi asansörün son kontrolünü kolaylaştırmak için  amaçlamış bir işlemdir.

• Belirli bir çözüm veya model için asansörlere yapılabilir
• Model asansör, genel bir teknik dosya içinde örneklenmiş, benzer karakteristik özellik gösteren bir asansör gurubunun tipik örneklemesidir.
• Kalite Güvence  değerlendirmesi asansör teknolojisi incelemesini içermelidir.
• Ticari ISO 9000 Kalite güvence sistemi yeterli değildir.
• Bu ayrıcalıklı görev için özel Kalite güvence  seviyesi gereklidir.

• ISO 9000-1991 2003 tarihine kadar geçerli olup, bu tarihten itibaren ISO 9000-2000 yürürlüğe girecektir.
• ISO 9000—2000 , kalite güvence sistemi ile toplam kalite yönetimini birleştirerek kalite yönetim sistemleri adını almış , proses bazında ürünü düzenli sağlama ve sistemin sürekli iyileştirilmesini hedeflemiştir.

Kalite güvence sistemleri ve toplam kalite yönetimi konusunu kısaca değerlendirdikten sonra, bunlara bağlı olan modüller incelenebilir.

İki sistemin beraber çalıştırılması, kalite güvencesi ile beraber kalite gelişimini de sağlayacaktır. Günümüzde gelişmeyen ve ilerlemeyen bir imalatın devamlılığından söz edilemez.

İMALAT KALİTE GÜVENCESİ (MODÜL D)    (EK 14)      (ISO 9002 İŞLETENLER)

            Modül B ye göre tip uygunluk belgesi olan asansör montajcısı asansörün, imalat, montaj ve son muayenesi için onaylanmış kalite güvence sistemini (EN 29002) işletmeli ve kalite güvence sistemi asansörlerin uygulanan yönetmeliğin gerekleri ile uygunluğunu temin etmelidir. Onaylanmış kuruluş kalite güvence sisteminin gerekleri sağlayıp sağlamadığını belirleyebilmek amacıyla durumu değerlendirmelidir. Asansör montajcısı onaylanan kalite güvence sisteminden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeli ve bu durumun etkin ve uygun bir biçimde sürdürüleceğini temin etmelidir.

            Onaylanmış kuruluş asansör montajcısının onaylanmış kalite güvence sisteminden kaynaklanan yükümlülüklerinin tam anlamıyla yerine getirip getirmediği konusunda emin olmalıdır. Bu amaçla onaylanmış kuruluş asansör montajcısına periyodik ve periyodik olmayan ziyaretler yapar ve testler yapar veya yapılmasını isteyebilir.

            Onaylanmış kuruluşun sorumluluğu doğrultusunda imalatçı imalat prosesi sırasında bu kuruluşun kimlik numarası ile beraber CE işaretini kullanır ve AT uygunluk beyanı düzenler. Yapılan testlerden veya testi yapılan imalatlardan birinin veya daha fazlasının uygun olmadığı durumlarda onaylanmış kuruluş gerekli önlemleri alır ve gerekli görürse verilen uygunluk iznini kaldırabilir. Burada da belgeler 10 yıl saklanmalıdır.

Dosya ve kabul prosedürüne ilişkin yazışmalar, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde düzenlenmelidir.

ÜRÜN KALİTE GÜVENCESİ (MODÜL E)    (EK 8-12)  (ISO 9003 İŞLETENLER)

            Modül B ye göre tip uygunluk belgesi olan asansör montajcısı veya asansör emniyet aksamı imalatçısı, son muayene için onaylanmış kalite güvence sistemini (EN 29003) işletmeli ve kalite güvence sistemi asansörlerin veya asansör emniyet aksamının uygulanan yönetmeliğin gerekleri ile uygunluğunu temin etmelidir.            Uygulanan kalite güvence sistemi farklı olup diğer uygulamalar Modül D deki gibidir. Modül D imalat, montaj ve son muayeneyi kapsamasına karşılık Modül E sadece son muayeneyi kapsamaktadır. Her iki modülde dikkat edilmesi gereken, kalite güvence sistemini onaylayan Kuruluş ile CE  uygunluk incelemesini yapan onaylanmış kuruluşun farklı olabileceğidir. CE denetimini yapan onaylanmış kuruluş kalite güvence sistemini değil, sistemin sonunda varılan durumu kontrol edecek ve buna uygun testleri yapacaktır. Burada da belgeler 10 yıl saklanmalıdır.

Dosya ve kabul prosedürüne ilişkin yazışmalar, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde düzenlenmelidir.

TAM KALİTE GÜVENCESİ (MODÜL H)       (EK 9-13) (ISO 9001 İŞLETENLER)

            Asansör montajcısı veya asansör emniyet aksamı üreticisi  asansörün veya emniyet aksamının tasarım, imalat, birleştirme, montaj ve son muayenesi için onaylanmış kalite güvence sistemini (EN 29001) işletmeli ve kalite güvence sistemi asansörlerin veya emniyet aksamının uygulanan yönetmeliğin gerekleri ile uygunluğunu temin etmesi ve beyan etmesi prosedürüdür. Asansör montajcısı veya asansör emniyet aksamı üreticisi bir onaylanmış kuruluşa kendi kalite güvence sisteminin değerlendirmesine ilişkin başvurmalıdır.

            Tasarımın uyumlaştırılmış standartlara tam olarak uyumlu olmadığı durumlarda onaylanmış kuruluş dizaynın yönetmeliğin hükümlerine uyup uymadığını incelemeli ve eğer uyuyorsa firmaya onaylanmış dizaynın ayırt edilmesi için gerekli detayları içeren ve sertifikanın sınırlarını belirten bir AT dizayn inceleme sertifikası çıkarmalıdır.

Onaylanmış kuruluş kalite güvence sisteminin gerekleri sağlayıp sağlamadığını belirleyebilmek amacıyla durumu değerlendirmelidir. Firma onaylanan kalite güvence sisteminden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeli ve bu durumun etkin ve uygun bir biçimde sürdürüleceğini temin etmelidir.

            Onaylanmış kuruluş firmanın onaylanmış kalite güvence sisteminden kaynaklanan yükümlülüklerinin tam anlamıyla yerine getirip getirmediği konusunda emin olmalıdır. Bu amaçla onaylanmış kuruluş firmaya periyodik ve periyodik olmayan ziyaretler yapar ve testler yapar veya yapılmasını isteyebilir.

            Onaylanmış kuruluşun sorumluluğu doğrultusunda imalatçı imalat prosesi sırasında bu kuruluşun kimlik numarası ile beraber CE işaretini kullanır ve AT uygunluk beyanı düzenler. Yapılan testlerden veya testi yapılan imalatlardan birinin veya daha fazlasının uygun olmadığı durumlarda onaylanmış kuruluş gerekli önlemleri alır ve gerekli görürse verilen uygunluk iznini kaldırabilir. Burada da belgeler 10 yıl saklanmalıdır.

Dosya ve kabul prosedürüne ilişkin yazışmalar, Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde düzenlenmelidir.

NOT : Son taslaklarda yazışmaların Türkçe olacağı belirtilmiştir. Onaylanmış Kuruluştan alınacak belgeler Uluslar arası özellikte olacağından bu uygulamada zorluklar getirecek bir yaklaşımdır. Yurt dışından belge alacak veya aldığı belgeyi yurt dışında kullanacak firmalar için uygulamada ciddi sorunlar çıkacaktır. Düzeltilmesi yararlıdır.

ASANSÖRDE CE NASIL ALINIR

Yukarıda bahsedildiği gibi asansöre CE işaretinin takılması, bir onaylanmış kuruluşun yapılan imalata onay vermesine dayanır. Asansöre CE işareti alabilmek için, imalatta emniyet aksamı olarak isimlendirilen malzemelerin CE li kullanılması gereklidir. Ek 4 de listesi verilen bu malzeme gurubu daha önceden müracaatlarını yaparak tip uygunluk belgelerini almalı ve CE  işaretini ürünlerine iliştirmiş olmalıdır. Bu malzemelerden CE işareti olmayanlar imalatta kullanılamaz. Bu malzeme imalatçıları zaman geçirmeden gerekli hazırlıklarını yapmalıdırlar. Konuyla ilgili EEA açıklaması ve EK 4 aşağıda verilmiştir.

EEA YORUMU 6.3 TİP BELGELENDİRMESİ

Tip belgelendirmesi asansörün son kontrolünü kolaylaştırmak için  amaçlamış bir işlemdir.

• Ek 4 te listelenmiş olan Emniyet aksamı için önceden yapılmış olmalıdır.
• Kat kapı kilitleri
• Serbest düşme veya yukarı doğru kontrol edilemeyen hareketleri önleyen cihazlar
• Aşırı hız sınırlayıcı cihazlar
• Enerji depolayan veya enerji dağıtan tipte tamponlar
• Düşmeleri önleyen hidrolik valfler
• Elektronik aksam içeren elektrik güvenlik cihazları
• Asansörlere belirli bir çözüm veya model için yapılabilir
• Model asansör, genel bir teknik dosya içinde örneklenmiş, benzer karakteristik özellik gösteren bir asansör gurubunun tipik örneklemesidir.
• KG değerlendirmesi asansör teknolojisi incelemesini içermelidir.
• Ticari ISO 9000 KG sistemi yeterli değildir.
• Bu ayrıcalıklı görev için özel KG seviyesi gereklidir.

CE İŞARETİ TAŞIMASI ZORUNLU EMNİYET AKSAMININ LİSTESİ  (EK 4)

1. İskele kapılarının kilitlenmeleri için olan cihazlar ( kilit ve fiş-prizler)
2. Çift yönlü güvenlik tertibatı
3. Aşırı hız sınırlayıcı cihazlar
4. A)Enerji toplayan şok emiciler

B)Enerji dağıtan şok emiciler

• Düşmeleri önleyen cihazlar olarak kullanıldıklarında hidrolik elektrik devrelerin prizlerine bağlanmış olan emniyet cihazları
• Elektronik aksam içeren emniyet şalterleri şeklindeki elektrikli emniyet cihazları

Asansör firması için bundan sonraki önemli adım kendisine uygun bir modül seçmesidir. Modül seçiminde göz önüne alınması gereken nokta ekonomik ve işletme şartlarına uygunluk olmalıdır. Küçük işletmelerin (az sayıda montaj yapan firmalar) bir veya iki gurup için Modül B den tip uygunluk belgesi alması ve her montajdan sonra Modül F ye bağlı olarak son muayenelerini yaptırmaları, özel bir uygulama çıkarsa da Modül G yi kullanmaları en ekonomik çözüm olarak görülmektedir. Orta büyüklükteki işletmeler için iki veya üç gurup için Modül B den tip uygunluk belgesi alması ve bölgesel bir çalışmada kolaylık olması açısından Modül D veya E yi çalıştırmaları, özel bir uygulama çıkarsa da Modül G yi kullanmaları orta maliyet gurubunda olmasına karşılık iş gücü ve zaman kazancı sağlamaktadır. Büyük işletmeler, pahalı bir modül olmasına karşılık genelde Modül H yi tercih etmektedirler. Her tip asansör yaptıkları için bunların her birine ayrı tip uygunluk belgesi almaları ve çok sayıdaki şubelerinde her belgenin onayının alınması çok maliyetli olmaktadır. Bu maliyete göre Modül H daha ekonomik olmakta, iş gücü ve zaman kazancı sağlamaktadır. Bu yüzden her firma kendi yapısına uygun bir modül seçerek hazırlığını buna göre yapmalıdır.

Asansör firmasının modüle karar vermesinden sonra yapması gereken bir model asansör gurubu seçmesidir. Model asansör aslında bir proje dosyasında bir asansör gurubu için yapılacak güvenlik çözümlerinin belirtilmesi çalışmasıdır. Aslında tip uygunluğu tek bir asansör içinde alınabilir, ancak bunu belirli bir hız gurubunda çeşitli kapasiteler için genellemek, asansör firmasına az maliyetle çok çeşit yapabilme imkanı sağlayacaktır. Üstelik her tip uygunluk belgesi için bir defa ödeme yapıldığı ve asansörde önemli bir değişiklik yapılmadığı sürece kullanılabildiği düşünülürse, bu günkü uygulamadan daha ekonomik olduğu görülecektir.

Model asansörü biraz açmak ve olası yapılanmalardan bahsetmek gerekir. Bu konuda EEA nın yaptığı açıklama bize daha yardımcı olacaktır.

EEA YORUMU

Question 4

Soru 4 : Model asansör nedir?

Cevap :  Model asansör benzer güvenlik aksamını kullanan, teçhizat ve kapasite değer sınırları benzerlik gösteren bir gurup asansörü temsil eden, tip sertifikalandırması için referans gösterilen asansördür. Açarsak, “Model”, bütün olası kabul edilebilir değişiklikleri teknik dosyasında belirtilmiş olan asansör anlamına gelmektedir.

            Model asansör Ek 5B de belirtilen işlemlere bağlı olarak tip sertifikası ile sertifikalandırılır. Değerlerin ve teçhizatın kullanma sınırları asansör firması ile onaylanmış kuruluş arasındaki mutabakata göre belirlenir.

Not : “Üzerinde ekleme ve çeşitlendirme yapılmasına ilişkin hiçbir hüküm bulunmayan asansör veya model”  tanımlaması “örnek asansör” olarak kullanılmıştır ve karışıklığa neden olmaktadır. Teknik dosyada belirtilen ekleme ve çeşitlendirme haricinde değişiklik yapılamaz anlamındadır.

Tanımda kullanılan benzer güvenlik aksamını açmak gerekir. Asansörde güvenlik tertibatları belirli hızlara göre değişiklik gösterir. Belirli hız limitleri göz önüne alınarak guruplandırmalar yapılabilir. 1 m/sn ve altı gurubu, 1,6 m/sn ve 2,5 m/sn gurubu ile daha hızlı asansörler gurubu kendi içlerinde aynı tür güvenlik tertibatlarını kullanırlar. Asansörün kapasitesi artsa dahi güvenlik tertibatlarının da kapasite değerleri artırılır ama yapıları değişmez. Örnek olarak 1 m/sn hızlı bütün asansörlerde kullanılabilen tampon tipi, regülatör tipi, kesici tipi aynıdır. Ama hız 1,6 m/sn ye çıktığında tampon ve regülatör tiplerinin değişmesi gerekir. Öyleyse Model asansör olarak bir hız gurubu içinde çeşitli kapasiteleri içeren bir çözüm dosyası hazırlanmalıdır. Hazırlanan bu dosyada aşağıda özeti verilen EK 1 de bahsedilen temel sağlık ve emniyet gerekleri karşılanmış olmalıdır. Bunun en kolay yolu bahsedilen başlıklarda EN 81/1 de öngörülen çözümleri uygulamaktır. Eğer Asansörümüz bu başlık noktalarında standarda uygunsa temel emniyet gereklerini karşıladığı kabul edilmektedir.

ASANSÖR VE EMNİYET AKSAMININ TASARIMI VE KURULMASI İLE İLGİLİ TEMEL SAĞLIK VE EMNİYET GEREKLERİ   (EK 1 )

A)  GENEL

1. Kabin
2. Kabin ölçüleri standarda uygun olmalıdır
3. Kabin mukavemet hesapları ve yapılandırılması uygun olmalıdır
4. Kabin özürlü insanların kullanımını sağlayacak şekilde planlanan değişikliklere izin verecek şekilde tasarlanmalıdır.
5. Asılma şekilleri ve destek şekilleri
6. Kabin iskeleti ve destek şekilleri
7. Halatlar ve bağlantı noktaları
8. Tahrik sistemi ve sarılma açısı standarda uygun olmalıdır
9. Yüklemenin kontrolü
10. Aşırı yük kontağı veya sistemi
11. Çift yönlü aşırı hız kontrolü
12. Hızlı asansörlerde hız izleyici ve sınırlayıcı
13. Çekme kablolarının (halatların) makaralar üzerinde kontrolü (halat atma pimleri) sağlanmalıdır.
14. Makine
15. Asansör makine ve cihazlarının olduğu yerlere acil durum ve bakımların haricinde girilmesi önlenmelidir.
16. Her asansörün bağımsız bir makinası olmalıdır.
17. Kumanda cihazları
18. Özürlü insanların kullanımı için planlanan asansörlerin kumanda cihazları buna göre kumanda edilmelidir.
19. Kumanda cihazlarının işlevleri açıkça belirtilmelidir
20. Elektrikli teçhizat EN 81/1 olası elektrik arızaları mantığına göre monte edilmeli ve bağlanmalıdır.

B)    KABİN DIŞINDAKİ KİŞİLERE YÖNELİK TEHLİKELER

• Asansör kuyusu tamamen kapalı olmalı , bu boşluğa girmeden önce asansörün normal kullanımı imkansız hale gelmelidir (kuyu dibi ve kabin üstü stoplar, kuyuya açılan kapaklarda emniyet kontakları)
• Alt ve üst kuyu boşlukları uygun olmalıdır.
• Yeterli dayanıma sahip kat kapıları ve elektrik ve mekanik olarak uygun çalışan kat kapı kilitleri olmalıdır.

C)    KABİN İÇİNDEKİ KİŞİLERE YÖNELİK TEHLİKELER

• Kabinler havalandırma açıklıkları haricinde tam boy kapılarla kapatılmış olmalı, kapılarda uygun çalışan kilit sistemleri olmalı, kat aralarında durduklarında kapılar açılmamalıdır.
• Her türlü yükte çalışabilecek ve ters bir ivmeye meydan vermeyecek çift yönlü güvenlik tertibatı bulunmalıdır. Bu cihazlar devre dışı olduğunda asansör çalışmamalıdır.
• Kuyu dibi ile kabin tabanı arasında tamponlar bulunmalıdır.
• DİĞER TEHLİKELER
• Kapılarda sıkışma kontağı ve fotosel olmalıdır.
• Yangın izolâsyonu yoksa kat kapıları ateşe karşı uygun şekilde dirençli olmalıdır.
• Karşı ağırlık montajı uygun olmalıdır.
• Kabin içinde kalan kişilerin kurtarılabilmesi için uygun kurtarma tertibatı olmalıdır. (fren kolu, volan, kurtarma kapağı veya imdat kapıları gibi)
• Kabinde şarjlı çalışan çift yollu haberleşme tertibatı olmalı ve uzun süreli durma halinde bile yeterli havalandırma sağlanabilmelidir.
• Asansör motorundaki ısı belirli dereceyi geçtiğinde asansör hareketini tamamlamalı, fakat yeni komut almamalıdır.
• Kabinler yeterli şekilde aydınlatılmalı, ayrıca şarj edilebilir sistemle çalışan acil aydınlatma sistemleri olmalıdır.

E)    İŞARETLEME

• Makine emniyeti yönetmeliğine uygun gerekli olan yerlerde uyarılar olmalıdır.
• Kapasite( yolcu adedi ve beyan yükü açıkça gösterilmelidir) ve kullanma talimatları bulunmalıdır.

F)     KULLANMA TALİMATI

• Emniyet aksamı topluluk dilinde ve Türkçe olarak  montaj, bağlantı, ayar ve bakımını belirten bir el kılavuzu ile olmalıdır.
• Asansör topluluk dilinde ve Türkçe olarak , normal kullanım için gerekli olan plan ve şemaları içeren ve bakım, muayene tamir, periyodik kontroller ve kurtarma operasyonları ile ilgili el kılavuzuna sahip olmalıdır.
• Tamirlerin ve uygun görüldüğünde periyodik bakımların not edildiği bir seyir defteri olmalıdır.

Temel gereklerin işaret ettiği noktalarda standart veya standardın amaçladığı bir seviyede emniyetin sağlanması zorunludur.

            Bu hazırlıklarını yapan bir asansör firması onaylanmış kuruluşa başvurmaya hazır demektir. Burada dikkat edilmesi gereken onaylanmış kuruluş seçimidir. Çünkü her onaylanmış kuruluş her modül konusunda yetkilendirilmiş değildir. Onaylanmış kuruluşlar da baş vurdukları modüller konusunda çalışırlar veya Brüksel yetkilendirme yaparken bazı onaylanmış kuruluşları bazı modüller konusunda yetkilendirmeyebilir. Seçtiğimiz onaylanmış kuruluşun bizim istediğimiz modül konusunda Brüksel’den yetkilendirilmiş olması gerekir. Aksi takdirde verdiği onayın bir anlamı olmayacaktır. Bu konuda gene EEA yorumunu inceleyelim.

EEA YORUMU

6.1 THE NOTIFIED BODIES (N.B.)

6.1 ONAYLANMIŞ KURULUŞLAR(N.B.)

• Üye ülkeler tarafından atanan Onaylanmış kuruluşlar AB komisyonuna bildirilirler. ‘Kaç tane’ konusunda bir kural yoktur. Üye ülkeler fazla sayıda atama veya hiç atamama konusunda serbesttir.
• Asansör direktifinin aşağıda belirtilen alanlarından biri, bazıları veya hepsi konusunda yetkiye sahiptirler
• Emniyet aksamlarının tip belgelendirmesi (Ek 5A,9)
• Emniyet aksamlarının üretim kontrolü (Ek 8,9)
• Asansörlerin tip belgelendirmesi (Ek 5B,13)
• Asansörlerin son kontrolü (Ek 12,13,14)
• Asansör tasarım değerlendirmesi (Ek 10)
• KG değerlendirmeleri ve üretici veya yapımcının onaylanması
• Onaylanmış kuruluşların alanı sadece yetkilendirildikleri ülke olmayıp bütün Avrupa Ekonomik Topluluğudur.
• Onaylanmış kuruluşu üretici veya yapımcı kendisi seçer.
• Asansör direktifinin değerlendirilmesinde Onaylanmış Kuruluşların haricindeki kuruluşlar esas olarak yetkili değildirler.

Asansör firması kendine uygun bir Onaylanmış Kuruluş seçerek Tip Uygunluk Belgesi almak için müracaat eder. Hangi tasarım modülü için müracaat etti ise yukarıda modüllerde anlatılan prosedür uygulanarak asansör firmasına gösterdiği model asansör incelenerek bir Tip Uygunluk Belgesi verilir. Model asansör projesine örnek olarak herhangi bir binada yaptığınız veya yeni yapmakta olduğunuz bir asansörü gösterebilirsiniz. Tip Uygunluk Belgesi alan bir firmanı CE işaretini kullanması için aşağıdaki şıklardan birisi kullanılır. Açıklayıcı olması açısından EEA nın bu konudaki yorumları da şeklin altına konmuştur.

EEA YORUMU

6.5 GÜVENLİK AKSAMI

• Sadece Ek 4 de listelenen güvenlik aksamı tip sertifikası sahibi olabilir
• Aşağıdaki yollar izlenebilir :
• Herhangi bir Onaylanmış Kuruluş Tip İncelemesini yapar ve bir başkası üretim gözetimini yapabilir
• Onaylanmış kuruluşlar farklı olabilir
• CE işaretinin sorumluluğu üretim gözetimini yapan Onaylanmış Kuruluşa aittir
• Herhangi bir Onaylanmış Kuruluş Tip İncelemesini yapar ve üretici Ek 8 de belirtilen Ürün kalite güvencesini uygular
• CE işaretinin sorumluluğu kalite güvence sistemini denetleyen Onaylanmış Kuruluşa aittir
• Üretici Ek 9 da belirtilen tam kalite güvencesini uygular
• CE işaretinin sorumluluğu tam kalite güvence sistemini denetleyen Onaylanmış Kuruluşa aittir

EEA YORUMU

6.6 ASANSÖRLER

İki temel yaklaşım vardır

1. Direktife uygunluğu halihazırda onaylanmış bir “referans asansöre” göre  asansör imal edildiğinde onaylama işlemi aşağıdaki gibidir:
2. Mevcut veya model asansör için Ek 5 e göre Tip Belgelendirmesi
3. Son kontrol aşağıdakilerin herhangi birisi ile yapılabilir
4. CE işareti üzerinde kimliği belirtilmiş olan Onaylanmış Kuruluşça
5. Üretim veya ürün kalite güvence sistemi uygulayan (Ek 12 ve 14 de belirtilen) yapımcı tarafından. CE işareti üzerinde kalite güvence sistemini değerlendiren Onaylanmış Kuruluş belirtilir.
6. Ek 13 e göre tam kalite güvencesi uygulaması sonucu Tip Belgelendirmesi. CE      işareti tam kalite güvence sistemi uygulayan (Ek 13 de belirtilen) yapımcı tarafından iliştirilir. CE işareti üzerinde tam kalite güvence sistemini değerlendiren Onaylanmış Kuruluş belirtilir.

• Herhangi bir asansör
• Yapımı ve son kontrolü tam kalite güvence sistemi uygulayan (Ek 13 de belirtilen) yapımcı tarafından yapılır. CE işareti üzerinde tam kalite güvence sistemini değerlendiren Onaylanmış Kuruluş belirtilir.
• CE işareti üzerinde kimliği belirtilmiş olan Onaylanmış Kuruluşça (Ek 10 da belirtilen )

Eğer harmonize standartlar kısmen kullanıldı ise veya kullanılmadı ise  Onaylanmış kuruluş asansörün sadece standartta belirtilen temel güvenlik gereklerindeki çözümlerden sapmayı değil, bütünü üzerinde bir değerlendirme yapmak zorundadır.

            Görüldüğü gibi firmalar tek bir Onaylanmış kuruluşla çalışmak zorunda değildirler. Kullandıkları modüllere göre farklı Onaylanmış kuruluşlarla da çalışabilirler. Ancak Modül H de aynı kuruluşla çalışmak zorunludur. Bu yüzden bu modül seçilirse, bir danışman yardımıyla bu seçimlerin bilinçli olarak yapılmasında yarar olacaktır.

            Onaylanmış kuruluştan gerekli onayı alan asansör firması bir AT uygunluk beyanında bulunur ve asansörüne Onaylanmış kuruluşun kimlik numarasını da içeren CE işaretini asansörün kabinine iliştirir. Uygunluk beyanı içeriği ve CE işaretinin özellikleri aşağıda verilmiştir. Aslında yapılan uygulama bu gün asansöre TSE belgesi almaktan çok ta farklı bir olay değildir.

MONTE EDİLEN ASANSÖRLERE YÖNELİK AT UYGUNLUK BEYANI İÇERİĞİ (EK 2)

·         Asansörü monte edenin isim ve adresi

• Asansörün tanımı, tip ve seri detayları, seri numarası ve asansörün bağlandığı adres
• Asansörün montaj tarihi
• Asansörün uyduğu bütün ilgili hükümler
• Uygun görüldüğü takdirde kullanılan uyumlaştırılmış standartlara atıf
• Uygun görüldüğü takdirde AT tip incelemesini yapan onaylanmış kuruluşun isim adres ve kimlik numarası
• Uygun görüldüğü takdirde At tip inceleme sertifikasına atıf
• Uygun görüldüğü takdirde Asansörün doğrulamasını yapan kuruluşun isim adres ve kimlik numarası
• Uygun görüldüğü takdirde Kalite sistemi kullanılıyorsa bunu kontrol eden kuruluşun isim adres ve kimlik numarası
• Asansörü monte eden adına hareket etmekle yetkilendirilmiş imza sahibinin kimliği (teknik sorumlu)

CE UYGUNLUK İŞARETİ  ( EK 3)

• CE işareti onaylanmış kuruluşun kimlik numarası ile birlikte verilmelidir.
• CE işareti 5 mm den az olamaz ve verilen orantısal şekilde değişiklik yapılamaz. Yanıltıcı şekilde benzerlikler kullanılamaz.

Ek4 de listelenen emniyet aksamının her birine emniyet aksamından ayrılmayacak biçimde ve her asansör kabinine açıkça görülebilecek şekilde bir etiketin üzerine takılır.

Asansör direktifine bağlı olarak uyumlaştırılan asansör yönetmeliğinin imalatla ilgili olan kısmı burada bitmektedir. Asansörün servise verilmesi kısmına müdahale etmemekte, bu kısmı tamamen ulusal yasalara bırakmaktadır. Şu anda da asansör sektörünün esas sıkıntılı olduğu nokta burada başlamaktadır. Yukarıda da anlattığım gibi CE işaretinin kullanılması işi azıcık ciddiye alan firmalar için bir sıkıntı getirmemektedir. Ciddi firmalar yukarıda anlatılan işlemleri zaten yapmaktalar. Ciddi tasarım yapan ve imalatını kontrol eden bir firmanın CE işaretini alamaması gibi bir sorun söz konusu olamayacağı gibi bu tür bir çalışmanın içine girmek firmanın önünü açacaktır. Esas sorun servis ve bakımla ilgili olan yönetmelik kısımlarına çareler bularak sektörü bu gün içine düştüğü durumdan kurtarmaya çalışmaktır. Bu konuyla ilgili düşüncelerimizi Asansör Fuarı Yönetmelik Panelinde sunduk. Bu tartışmaların Yönetmelik çıkmadan önce yapılarak mevcut eksikliklerin giderilmesini dilerim.

Bu konuda Belçika’da ki uygulamayı örnek vermek istiyorum.

EEA YORUMU

Soru 8: Yeni asansör onaylandıktan  ve servise verildikten 6 ay sonra, kullanıcı değişiklik istemektedir. (Kat ilavesi)

• Hangi kurallar uygulanacaktır? (ARAB/RBGT  mi uygulanacak?)
• Asansörün kontrolünü Onaylanmış Kuruluşmu, ISO 9001 e sahip yapımcımı, yoksa diğer bütün kontrol firmalarımı yapacaktır?

(Not : Soru Belçika’dan gelmektedir. ARAB-RGPT Belçika asansör kanun ve yönetmelikleridir. Bu kanun ve yönetmelikler mevcut asansörleri ve asansörlerin servise alınmaları sonrasındaki kuralları belirler)

Cevap 8 : Asansör servise konduğu andan itibaren Ulusal yasalar ve yönetmelikler asansörle ilgili bütün gerekleri kapsarlar. Hangi kurum veya kuruluşların yasal kontroller yapma konusunda yetkili olduğu, tamamen Ulusal yasa ve yönetmeliklere bağlıdır.

• Ulusal kanun ve yönetmeliklerin uygulama alanı
• Modernizasyonları (tek seferde asansörün tamamı değişmedi ise)
• Servis verme, bakım ve periyodik denetim ile ilgili bütün uygulamaları kapsar.
• Özürlü platformları ve merdiven asansörleri direktifin dışında tutulmuştur.