Regülatör test kanalı zorunlumudur.

REGÜLATÖR TEST KANALLARI HAKKINDA

Son dönemde asansör testlerinde regülatörler ile ilgili bazı sorunlar çıkmaktadır. Daha önce sorun olan gergi kontağı probleminde yol alındı, ancak bu sefer de test kanalı sorunu yaşanıyor. Tarafları zor duruma düşürebilecek bu tür problemlerin oluşmaması için, sorunların çözümüne yardımcı olacağını düşündüğümüz aşağıdaki açıklamaları yapmak zorunluluğunu hissettik..

Bilindiği üzere regülatörler artık geniş bir hız bandına hitap etmektedir. Üzerinde sorun çıkan bu tip gövdeler 0,20 m/s hızdan 2,5 m/s hıza kadar asansörlerde kullanılabilmektedir. Söz konusu olan 300 mm kasnaklı regülatörlerin hızları ise 0,5 m/s hızdan 2,5 m/s hıza kadar aynı gövdede karşılanmaktadır. Bu tür regülatörler de son dönemde imalat yapısında test kanalları kaldırılmıştır. Bu durum bazı denetçiler tarafından ret sebebi olarak görülmektedir. Yeni regülatör imalatındaki bu değişiklik bir çok firma tarafından uygulanmaktadır. Ancak denetimlerde buna karşı geliştirilen davranışların bu şekilde uygulanmasında yanlışlık olduğu düşünülmektedir. Bunun nedenleri aşağıda anlatılmıştır.

1. Yeni Yaklaşım uygulamasında güvenlik komponenetleri asansörden hariç olarak test edilmekte ve sertifikalandırılmaktadırlar. Üzerinde CE işareti ve Onaylanmış Kuruluş numarası taşıyan komponentlerin kullanılması veya serbest dolaşımı bu hukuka göre engellenemez. Çünkü yeni yaklaşıma göre esas yetkili kurumlar Onaylanmış Kuruluşlardır ve onların onay verdiği ürünler güvenli ürün olarak kabul edilirler. Bu ürünlerin engellenmesi veya kabul edilmemesi söz konusu değildir. Tabiki bu bütün ürünlerin sorgusuz kabul edileceği anlamına gelmez. Bu konudaki yöntem, kontrol için yetkilendirilmiş kurumların denetim esnasında üründen şüphelenmeleri durumunda, testleri yapmaları ve bir uygunsuzluk görmeleri halinde esas yetkili kurum olan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı veya Şube Müdürlüklerine durumu ihbar etmeleridir. Yetkili kurumlar tarafından yapılan inceleme sonunda ürünün kullanıma devam ettirilmesi veya geri çekilmesi konusunda karar çıkana kadar, kontrol mercilerinin ürünü kullanmaktan men etme veya ret etme gibi bir uygulamaya girmemesi gerekir. Bu ürünün serbest dolaşımını engelleyen bir davranış olacağı için hukuka aykırı bir uygulama oluşturur. Bakanlık harici verilecek kısıtlama kararları, üreticinin maddi zarar beyanına bağlı olarak tazminat hakkını doğurabilir. CE işaretine sahip bir ürünün reddi ancak bakanlık yetkisindedir.  
2. Klasik yaklaşım standartlarında ürünlerin güvenliği bir bütündü. Bu yüzden regülatörde dahil olmak üzere bütün güvenlik komponentlerinin sorumluluğu asansörü monte edene aitti. Asansör firması asansörü teslim etmeden önce bütün komponenetlerin çalışmasını test etmesi gerekirdi. Ancak yeni yaklaşım dediğimiz EN Standartlarında güvenlik komponenetleri (6 adet) üretici firma tarafından test edilip üzerlerine CE işareti ve testi yapan onaylanmış kuruluş numarası konarak piyasaya sürülmek zorundadırlar. Bu komponenetlerin sorumluluğu komponenet üretici firmalarına verilmiş olup, montaj firmaları sadece doğru montaj yapmakla yükümlendirilmişlerdir. Bu ürünlerle ilgili yapılan testlerde montajın doğruluğunu kontrol etme üzerine kurgulanmıştır. Bu testlerin bir güvenlik komponentinin ürün onay testi şekline dönüştürülmesi, ürün çalışmasını ve sertifikasını sorgular bir hale getirilmesi doğru bir yaklaşım olmamaktadır.
3. Bu tip regülatörler genellikle 0,5 m/s ile 2,5 m/s hızlar arasında kullanılmaktadır. Her hız gurubunun kilitleme hızı da farklıdır. 0,5 m/s hızda kilitleme hızı kullanılan fren tipine bağlı olarak 0,8 m/s ile 1 m/s arasında (oranı 0,5), 1 m/s hızda kilitleme hızı 1,15 m/s den sonra başlayıp 1,5 m/s hıza kadar (oranı 0,71), 1,6 m/s de kilitleme hızı 2,15 m/s (oranı 0,74), 2 m/s de kilitleme hızı 2,65 m/s (oranı 0.75), 2,5 m/s de kilitleme hızı ise 3,20 m/s( oranı 0.78) olmaktadır. Bu durumda her hız için ayrı bir test kanalı kullanılması gerekecektir ki bu imalatı gereksiz şekilde genişletmekten başka bir işe yaramaz. Günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlayan MRL asansörlerde ise aranan en büyük özellik regülatörlerin ince olmasıdır.

ÖRNEK

Kasnak çapı 300 ve beyan hızı 1 m/s olan asansörde kullanılacak regülatörün kilitleme hız alt değeri 1,15 m/s üst değeri ise 1,5 m/s olacaktır. (Madde 5.6.2.2.1.1.a.3.’e göre)

Kasnak çapı ve test kasnak kanalı arasındaki çap oranı;

1/1,40=0,71 ‘dir.

Bu orana göre test kasnağı çapı; 300 * 0,71=213 mm olmalıdır.

Kasnak çapı 300 ve beyan hızı 2,5 m/s olan asansörde kullanılacak regülatörün kilitleme hız alt değeri 2,87 m/s üst değeri ise 3,22 m/s olacaktır. (Madde 5.6.2.2.1.1.a.4.’e göre)

Kasnak çapı ve test kasnak kanalı arasındaki çap oranı;

2,5/3,1=0,81 ‘dir.

Bu orana göre test kasnağı çapı; 300 * 0,81=243 mm olmalıdır.

Görüldüğü üzere aynı kasnak çapında farklı beyan ve kilitleme hızları için farklı çapta test kasnağı kanal çapı yapılmalıdır. Eğer bütün bunları gövdede kullanmaya kalkarsak ortaya gereksiz bir genişleme çıkacaktır.

4. Daha önceki standartlarda asansörde aranan güvenlik tertibatı aşağı yönde frenleme idi. Bu durumda regülatör kasnağı özelliğinden dolayı regülatör gergi kasnağı ağırlığına 15 kg lık bir ağırlığın konması yeterli oluyordu. Ancak yeni standartlarda her iki yönde de regülatörün kilitleme yapması istenmektedir. Bu durumda aşağıda regülatör gergi makarasında min 600 N luk bir gergi oluşması ve her iki halatta en az 300 N luk bir germe kuvvetinin meydana getirilmesi gerekli olmaktadır. Bu durumun oluşması için ağırlıkların artırılması ve montaj zorluğunun oluşması yerine regülatör gergi kollarının moment mesafeleri değiştirilmiş ve daha az ağırlıklarla bu gergi kuvvetleri oluşturulmuştur. Böylece montaj kolaylığı yanında maliyetlerde de bir iyileştirme sağlanmıştır. Ancak Bu durumda Gergi makarası moment kolu kısalmıştır. Regülatör halatının herhangi bir test kanalına geçirilmesi durumunda gergi makarası aşağı düşmektedir. Bu durumda gergi makarasını yeniden ayarlayıp montajını düzeltmek, test sonunda ise aynı işlemi geri alarak yeniden ayarlama gerekmektedir. Özellikle yaylı gergi kullanan birçok sistemde test kanalını kullanarak halat gerginliğini sağlayıp, bir işlem yapabilmek mümkün değildir. Bu işlemler test esnasında uzun zaman almakta ve zorluk oluşturmaktadır.

5. Muayene kuruluşunun bir şüphe duyması durumunda standartta bahsedilen 6. Madde testleri haricinde bir kontrol yapma ihtiyacı ortaya çıkabilir. Buna regülatörün kilitleme hızının kontrolü de dahildir. Bu durumda kontrol elemanının yanında bulunduracağı test teçhizatı içinde bulunması gereken bir varyatörlü küçük motor ile regülatör halattan ayrılıp hızlandırılarak frenleme hızı ölçülebilir. Son dönemde PMT olarak isimlendirilen ve asansör testi için özel yapılmış cihazlar yardımı ile el ile hızlandırılma sonucu da regülatör kilitleme hızı ölçülebilmektedir. Asansör testlerine test cihazları ile gitmek gerekmektedir, ancak her zaman bu tür bir cihaz bulundurulamayabilir. Bu durumda regülatör testi için invertörlü sistemlerde sadece test için asansörün hızı %50 artırılarak  regülatörün çalışması sağlanabilir. İnvertörsüz bir sistemde hem yukarı yön testi hem de regülatör hız testi için, boş kabin en alt durağa gönderilip, elektriksiz durumda motor freni açılarak asansörün hızlanması ve kilitlemenin gerçekleşmesi sağlanabilir. Bu ve buna benzer bir çok yöntem testler için kullanılmaktadır ama gene de regülatör kilitleme hızı testi için en basit ve güvenli olan, regülatörün halattan ayrılarak hızının bir takometre ile ölçülür durumda el ile hızlandırılmasıdır.

6. Şu an piyasada yaygın olarak kullanılmakta olan Wittur, Gerval, Schindlerin bazı modelleri, Otisin bazı modeller, Canlift, Selkas vb. marka gibi asansör regülatörlerinde test kanalları kullanılmamaktadır ve bu ürünlerin hepsi Onaylanmış Kuruluş denetiminden geçmiş, sertifikalı ürünlerdir. Bütün bu ürünlere müdahale etmek ve ürünleri kabul etmemek çok da doğru bir yol olmaz diye düşünüyoruz.

Yukarıda bahsettiğimiz sebeplerden dolayı yeni nesil regülatör tertibatlarında test kanalları kullanılmamaktadır. Standart maddeleri ile ilgili bir uyuşmazlık da yoktur. Görüşümüzün dikkate alınacağını ve sorunun çözümü konusunda hassasiyet göstereceğinizi umuyoruz.

Çalışmalarınızda başarılar dileriz.

Saygılarımızla,

Serdar Tavaslıoğlu

Elk. Müh.