Soru : Mekanik fren tertibatı kontakları kilitli mi olmalıdır?
Cevap : Regülatör kontağı ve mekanik fren (paraşüt tertibatı) kontağı farklı çalışan kontaklardır. Regülatör kontağı mekanik frenleme oluşmadan devreye girer ve asansörü sert mekanik duruş oluşmadan elektriki olarak daha yumuşak şekilde durdurmaya çalışır. Paraşüt kontağı ise mekanik frenleme oluşurken veya sonrası devreye girer ve asansörün yeniden çalıştırılmasını engeller. Her ne kadar bizde bir alışkanlık olarak bunlar aynı güvenlik zincirinde kullanılsalar da, esas olarak bu yanlış bir uygulamadır. Eskiden hız 1 m/s civarında iken bu bir farklılık yaratmıyordu ama hız arttıkça asansörün mekanik durdurma cihazlarından önce (paraşüt freni ile duruş, tamponlara çarparak duruş) asansörü elektriki olarak kontrollü ve yumuşak durduracak kontakların (regülatör kontağı ve sınır kesiciler) devre zinciri olarak farklılaşması gerekmektedir. Bu yüzden elektriki duruşu sağlayacak kontakların, invertörlerin acil duruş devresinde yer alması gerekir. Bu daha farklı bir konu olduğu için üzerinde çok durmayacağım ama paraşüt kontağı mekanik fren ile devreye giren ve mekanik fren kurtarması yapıldığında devreden çıkması gereken bir kontaktır. Mekanik frenden kurtarmayı standart şöyle açıklamıştır.
“9.8.5 Çalışan güvenlik tertibatının kurtarılması
9.8.5.2 Kabin, karşı ağırlık veya dengeleme ağırlığındaki bir güvenlik tertibatının kurtarılması ve otomatik olarak işletmeye hazır konuma gelmesi ancak, kabini, karşı ağırlığı veya dengeleme ağırlığını yukarı yönde hareket ettirmekle mümkün olmalıdır.”
Frenleme sonrası kabini yukarı alarak kurtarma yapıldığında asansörün otomatik olarak işletmeye hazır hale gelmesi istenir. Bu durumda paraşüt kontağı da kurtarma sonrası normal konumuna geri dönmelidir. Üstelik standarda daha sonra gelen ilavelerde yukarı yönde kurtarma için kabine müdahale gerekmemelidir şartı da getirilmiştir. (Madde 9.10.7) Esas istenen bu olduğuna göre standarda göre paraşüt kontağı kilitli kontak olmamalıdır. Ancak bazı firmalar kendi sistemlerinde kilitli kontak kullanabilirler. Kurtarma sonrası asansörün devreye alınmasını istemeyip, regülatör kontağına ilave olarak paraşüt kontağını da kilitli yapıp, sistemi tam kontrolden geçirince asansörü işletmeye almayı isteyebilirler, buna da karşı çıkmak yanlış olur. Ama kilitli kontak kullanılması durumunda, kontaklar muhakkak kabin üstüne monte edilmeli, kabin üstünden kolayca ulaşılabilir ve müdahale edilebilir olmalı, kurtarma talimatlarında bu durum özellikle belirtilmiş olmalıdır. Ancak denetçiler mekanik fren kontaklarını çok özel bir durum söz konusu değilse, kilitli kontak istememelidirler. Özellikle yüksek katlı büyük beyan yüklü asansörlerde kabin altında kilitli paraşüt kontağı kullanılması çok riskli durumlar ortaya çıkaracaktır, kaçınılması gerekir.
Burada özellikle dikkat edilmesi gereken konu bir frenleme durumunda kullanılacak olan acil elektrikli kurtarma sisteminin frenleme sonrası kurtarmayı yapabilecek şekilde çalışır halde olmasıdır.
Umarım yardımcı olmuştur.
Kolay gelsin,
Serdar Tavaslıoğlu